صنعت از یاد رفته فراوری ابریشم در شمال

به گزارش مجله آزمون اول، گلبهار کیامنش - خبرنگار: هنوز هیچ کس نمی داند فراوری ابریشم چه زمانی و چگونه از اقتصاد 3 استان شمالی کشور بیرون رفته است، اما روزگاری نه چندان دور، فراوری ابریشم از آستارا تا بندر ترکمن چنان متداول و پر سود بود که اکثر روستاییان طی قرن ها در زنجیره فراوری این کالا نقشی فعال داشتند.

گفته می گردد که در زمان صفویه و حتی قاجار سالانه 3 هزار تن ابریشم فقط در گیلان و مازندران تولید شد که بسیار قابل توجه است. اهمیت ابریشم به عنوان یک کالای مهم بازرگانی باعث شد استان های شمالی در دوره ای طولانی به موتورهای پرشتاب مالی تبدیل شوند. نکته جالب این که ابریشم های صادر شده به کشورهای اروپایی با برند ایرانی بودند. کیفیت ابریشم های ایرانی در همان زمان چنان بالا بود که بسیاری از بازرگانان اروپایی، ابریشم مرغوب را با نام ابریشم لاجی و میلانی که بجامانده از نام لاهیجان و گیلان است، می شناختند.

خوشنامی و کیفیت ابریشم شمال باعث شد این محصول به سرعت در سبد کالاهای صادراتی کشور قرار بگیرد و به این ترتیب درآمدهای خوبی به سوی خانوده های تولیدکننده در گیلان مازندران و حتی گلستان سرازیر کند، اما ناگهان تولید این محصول در گذر زمان به فراموشی سپرده شد. هر چند که در دهه 70 به این سو برنامه هایی برای ترغیب روستاییان به تولید ابریشم از سوی دست اندرکاران اجرا شد، اما نوسان سیاست های حمایتی باعث شده گرایش روستاییان به تولید ابریشم پیوسته کاهش یابد.

براساس آمارها تعداد خانوارهای نوغاندار کشور در سال 1380 از حدود 66 هزار خانوار به 17 هزار خانوار در سال 1397 تنزل نموده است. طی همین سال ها تعداد خانوارهای نوغاندار گیلانی از حدود 47 هزار خانوار به 7 هزار خانوار در سال 1397 کاهش یافته است. به عبارت دیگر در سال 1380 حدود 70 درصد خانوارهای نوغاندار کشور مربوط به استان گیلان بوده اند. این میزان در سال 1397 به حدود 42 درصد رسیده است.

گیلان در سال 1380 حدود 68 درصد تولید پیله را به عهده داشت، اما تولید آن در سال 1397 در همین استان به حدود 41 درصد کاهش یافت. بنابراین برنامه های به اجرا درآمده به دلیل نداشتن جامعیت علمی نتوانسته تولید ابریشم را به اقتصاد این استان بازگرداند. به طوری که گفته می گردد تولید ابریشم در سال های نخست دهه 80 معادل 700 تن در سال بود، اما از سال 88 به این طرف تولید کاهش بسیاری یافت.

طبق آمار اعلام شده هم اکنون حجم کلی تولید ابریشم در شمال کشور حدود 500 تن در سال است. در این شرایط تولید ابریشم با توجه به نرخ بالای بیکاری در مناطق روستایی و شهری، راهکاری موثر برای ایجاد اشتغال به شمار می رود. مهم تر این که صادراتی بودن این محصول بر توان مالی و صادراتی استان های شمالی خواهد اضافه کرد. از این جهت صنعت ابریشم قادر است زنجیره ای متعدد و طولانی از مشاغل به وجود آورد.

البته تولید این محصول اگر با همکاری مستقیم شرکت های دانش بنیان انجام گردد، تحولی گسترده در زیرساخت های کشاورزی و افزایش منابع درآمدی کشاورزان ایجاد می نماید. تولید ابریشم هنوز کارکردی ساختاری در صنعت نساجی و گسترش تحولات علمی جامعه دارد. بازگشت فرایند تولید و تولید ابریشم به 3 استان شمالی می تواند موتورهای توسعه مالی آنها را با شتاب بیشتری به حرکت درآورد.